Jakie są rodzaje piktogramów CLP i jak je umieszczać?

Piktogramy CLP (Classification, Labelling, and Packaging) to zestaw graficznych symboli stosowanych do oznaczania substancji chemicznych i mieszanin. Są zgodne z europejskim systemem klasyfikacji, oznakowania i pakowania materiałów. Obecnie każda substancja lub mieszanina stwarzająca zagrożenie dla ludzi czy środowiska musi być opatrzona etykietą. W dzisiejszym wpisie rozwiniemy temat aktualnego oznakowania CLP poprzez piktogramy.

Czym są piktogramy ostrzegawcze?

Piktogramy ostrzegawcze to ogólna kategoria symboli stosowanych do ostrzegania przed różnymi rodzajami zagrożeń. W kontekście środków chemicznych – oznaczenia CLP służą identyfikacji własności substancji i tym samym związanych z nimi zagrożeń. Oznaczenia chemiczne wykorzystywane są również do przygotowywania dokumentów przewozowych, które stanowią podstawę do wypełnienia raportu ADR. Sprawozdanie może różnić się w zależności od rodzaju przewożonych substancji, użytych opakowań czy wybranych środków transportu. Poniżej znajdują się najpopularniejsze piktogramy ostrzegawczo-chemiczne:

Na jakiej podstawie wypełnia się dokumenty?

Dokumenty przewozowe to podstawa do wypełnienia raportu ADR. Sprawozdanie może się różnić w zależności od rodzaju przewożonych substancji, użytych opakowań czy wybranych środków transportu. Można jednak wytyczyć główne informacje zawierające się w raportach ADR. Sprawozdania obejmują:

1. 1. Piktogram (GHS01): służy do oznakowania substancji o właściwościach wybuchowych lub wywołujących eksplozję w pewnych warunkach.
   2. Piktogram (GHS02): odnosi się do materiałów o własnościach łatwopalnych lub powodujących pożar pod wpływem źródła zapłonu.
   3. Piktogram (GHS03): stosowany jest na produktach lub substancjach, które posiadają właściwości utleniające.
   4. Piktogram (GHS04): przedstawia symbol gazociągu, który reprezentuje substancje gazowe pod ciśnieniem.
   5. Piktogram (GHS05): reprezentuje zagrożenie związane z działaniem żrącym lub korodującym substancji.
   6. Piktogram (GHS06): stosowany jest na produktach lub substancjach, które posiadają właściwości trujące.
   7. Piktogram (GHS07): informuje o potencjalnym zagrożeniu związanym z drażniącym działaniem substancji na skórę, oczy lub drogi oddechowe.
   8. Piktogram (GHS08): wskazuje zagrożenia dla zdrowia, takie jak rakotwórczość, mutagenność, toksyczność.
   9. Piktogram (GHS09): oznacza zagrożenie dla środowiska, w tym organizmów wodnych.

Oznakowanie substancji chemicznych CLP

Oznakowanie substancji chemicznych poprzez piktogramy zgadza się z obowiązującym od 2009 r. Globalnie Zharmonizowanym Systemem Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów. W jego obrębie wyróżnia się klasy zagrożeń fizycznych; dla zdrowia; dla środowiska oraz dla warstwy ozonowej. Sam ujednolicony system GHS powstał w celu poprawy bezpieczeństwa pracowników, ochrony ekosystemu czy ułatwienia handlu międzynarodowego. Piktogramy na substancjach chemicznych to klucz do bezpiecznego obchodzenia się z materiałami. Warto mieć na uwadze, że symbole CLP różnią się od znaków BHP.

Piktogramy ostrzegawcze na substancjach niebezpiecznych i znaki BHP – różnice

Piktogramy niebezpiecznych substancji chemicznych różnią się od znaków BHP zastosowaniem. Symbole CLP są stosowane w miejscu pracy, transporcie czy handlu, aby zharmonizować informacje na poziomie międzynarodowym. Piktogramy na produktach chemicznych koncentrują się na klasyfikowaniu zagrożeń, a ich format jest ujednolicony i zgodny z globalnymi wytycznymi GHS. Z kolei znaki BHP są stosowane w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy. Zawierają zatem informacje o procedurach, środkach ochrony indywidualnej (ŚOI) czy zagrożeniach związanych z użyciem konkretnych substancji toksycznych. Oznakowanie jest standaryzowane na poziomie krajowym i nie ma globalnego zasięgu. Polskie znaki BHP dzielą się na zakazu, nakazu, ostrzegawcze i informacyjne oraz mają kolorowe etykiety.

Piktogramy chemiczne – znaczenie w transporcie ADR

Piktogramy środków chemicznych stosuje się w transporcie substancji niebezpiecznych, regulowanym umową ADR (Europejskie Porozumienie dot. Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów Niebezpiecznych). Określa ona zasady klasyfikowania, etykietowania i dokumentacji szkodliwych materiałów, aby minimalizować ryzyko ich przewozu. Piktogramy na opakowaniach środków chemicznych można umieszczać koło siebie, jeśli istnieje taka konieczność. Obowiązuje jednak zasada pierwszeństwa doboru, która ma zmniejszać ilość wymaganych oznakowań. Oto przykłady:

W przypadku zagrożeń fizycznych:

Jeśli na opakowaniu jest piktogram CLP z wybuchającą bombą, czyli GHS01, to dodatkowe znaki z płomieniem, czyli GHS02 oraz GHS03 nie są obowiązkowe.

Wyjątkiem jest sytuacja wymagająca umieszczenia kilku piktogramów chemicznych CLP, która odnosi się do przewozu substancji i mieszanin zaklasyfikowanych jako samoreaktywne typu B lub jako nadtlenki organiczne typu B.

W przypadku zagrożeń dla zdrowia:

Jeśli na opakowaniu jest piktogram toksyczny obrazujący czaszkę i skrzyżowane piszczele, czyli GHS06, to wówczas zabrania się dodatkowego umieszczenia GHS07, czyli symbolu z wykrzyknikiem.

Oznakowanie substancji chemicznych poprzez piktogramy jest kluczem do jednolitego i zrozumiałego przekazu informacji o zagrożeniach. Symbole są w powszechnej sprzedaży stacjonarnej i online, dlatego każdy, kto zajmuje się transportem niebezpiecznych ładunków, może bez problemu zadbać o bezpieczeństwo swoje, pracowników i środowiska.